Chamoda Abayarathna

 ශ්‍රීලංකාවේ වදවීමේ තර්ජනයට ලක්වී ඇති සත්ත්ව විශේෂ  Elephas maximus ආසියාතික අලි ලෙසද හැදින්වේ. Elephas ගණයේ එකම ජීවී විශේෂය වන අතර  ඉන්දියානු උපමහාද්වීපය සහ අග්නිදිග ආසියාව පුරා බටහිරින් ඉන්දියාව, උතුරින් නේපාලය, දකුණේ සූමාත්‍රා සහ බෝර්නියෝ යන කලාපවල ජීවත් වෙන උප විශේෂ තුනක් හදුනාගෙන ඇත. E.m.maximus from Sri Lanka.  ආසියාවේ ප්‍රධාන භූමියෙන් indicus සහ E.m.sumatranus සුමාත්‍රා දිවයිනෙන්. ආසියානු අලියා ආසියාවේ ජිවත්වන විශාලතම ගොඩබිම සතා වේ. වසර 60-75 ලෙස ඇස්තමේන්තු කර ඇති පසුගිය පරම්පරා තුන තුළ ගහනය අවම වශයෙන් 50%කින් අඩු වී ඇති බැවින්, 1986 සිට IUCN රතු ලැයිස්තුවේ වදවීමේ තර්ජනයට ලක්ව සිටින ලෙස ආසියානු අලියා  ලැයිස්තුගත කර ඇත. වාසස්ථාන අහිමිවීම, වාසස්ථාන හායනය, ඛණ්ඩනය වීම සහ දඩයම් කිරීම මගින් මූලික වශයෙන් තර්ජනයට ලක්ව ඇත. Sloth Bear ( Melursus ursinus) යනු ඉන්දියානු උපමහාද්වීපයට ආවේණික වූ මර්මෙකොෆාගස් වලස් විශේෂයකි. පලතුරු, කුහුඹුවන් සහ වේයන් ආහාරයට ගනී. කෘමීන් උරාබීම සදහා භාවිතා කරන දිගු යටි තොල් සහ තල නිසා ලැබියට් බෙයාර් ලෙසද හැදින්වේ. දිගු රළු ලොම් මුහුණ වටා ඇ...

 Sleeping Virgin Mountains සප්තකන්‍යා  ශ්‍රීලංකාවේ මස්කෙළිය  ග්‍රාමයේ පිහිටි සප්තකන්‍යා කදු රක්ෂිතය අධි පාරිසරික සංවේදී රක්ෂිතයකි.  එක පෙලට සිටින කන්‍යාවන් සත් දෙනෙකුගේ ස්වරූපය ගත් නිසා මෙයට සප්ත කන්‍යා ලෙස භාවිතා කරයි. කදු නගින්නන්ගේ පාරාදීසයක් ලෙස සප්ත කන්‍යාව හැදින්විය හැකිය.සප්ත කන්‍යා යනු අතිශය කටුක හා විශ්මිත සුන්දරත්වයකින් යුත් කදු නැගීමකි.  මේ කදුවැටිය නොඉදුල් මෙන්ම අබිරහස් ගොන්නක් සගවා ගත් ස්ථානයකි.  ශ්‍රීලංකාවේ  විශාලතම ගුවන් අනතුර සිදුවූයේ මෙම ස්ථානයේය. යානය ඉන්දුනීසියාවේ සුරබයා සිට දළ වශයෙන් යූටීසී සිට ජෙඩා දක්වා පිටත් වූ බව පැවසේ. යානය අඩි 4355ක උන්නතාංශයක සහ කොළඹට නැගෙනහිර දෙසින් 40ක් පමණ දුරින් සප්ත කන්‍යා කන්දට කඩා වැටෙන තෙක් කාර්ය මණ්ඩලය ඔවුන්ගේ ගමන දිගටම කරගෙන ගියහ. මෙම අනතුරින් මගීන් සහ කාර්ය මණ්ඩලය 191 දෙනෙකු මිය ගියහ. මෙම අනතුර ශ්‍රීලංකා ගුවන් ඉතිහාසයේ  තුන්වන මාරාන්තිකම අනතුර වන අතර ශ්‍රීලංකාව හරහා මක්කම බලා ගමන් කරමින් සිටියදී අනතුරට පත්විය. අනතුරින් යානය සම්පූර්ණයෙන්ම විනාශ වී ඇත.  නුවරඑළිය දිස්ත්‍රික්කයේ අඹගමුව ප්‍රාද...

 ලෝකයේ පිරිසිදුම සහ හරිත රට ෆින්ලන්තය  යේල් සහ කොලොම්බියා විශ්ව විද්‍යාල විසින් සකස් කරන ලද 2016 වසරේ EPI දර්ශකය  ( පාරිසරික කාර්ය සාධන දර්ශකය)  අනුව , ෆින්ලන්තය ලොව පිරිසිදුම සහ හරිතම රට වේ. විවිධ රටවල පරිසර පද්ධති සහ මිනිස්සුන්ගේ සෞඛ්‍යය ආරක්ෂා වන ආකාරය මෙම දර්ශකය සංසන්දනය කරයි. වාතයේ ගුණාත්මකභාවය, පිරිසිදු ජලය සහ ඒවායේ ජල සම්පත ගැන සැලකිලිමත් වන ආකාරය සහ කෘෂිකාර්මය, වනාන්තර සහ මත්ස්‍ය සම්පත කළමනාකරණය කරන ආකාරය මෙම දර්ශකයෙන් සැලකිල්ලට ගනී. දර්ශක ලකුණු සදහා බලශක්ති විසදුම් සහ ස්වභාව ධර්මයේ විවිධත්වය සහ දේශගුණික විපර්යාස කෙරෙහි රාජ්‍යයන්ගේ ආකල්පයන් ද බලපායි.  ෆින්ලන්තයේ වාතය, වනාන්තර, විල් සහ පානීය ජලය ගෝලීය ප්‍රමිතීන්ට අනුව සුවිශේෂී ලෙස පිරිසිදු ය. ෆින්ලන්තයේ විල්වලින් 80% කට වඩා හොද හෝ ගුණාත්මක භාවයෙන් විශිෂ්ටය. ෆින්ලන්තයේ භූමි ප්‍රමාණයෙන් 70%කට වැඩි ප්‍රමාණයක් වනාන්තර වන අතර එමගින් ෆින්ලන්තය ලෝකයේ වඩාත්ම  වනාන්තර සහිත රටක් බවට පත් කරයි. ෆින්ලන්තය  විශාල විමෝචන ප්‍රභවයන්ගෙන් බොහෝ දුරින් පිහිටා ඇති නිසා සහ ෆින්ලන්තයේ ම විමෝචනය සාර්ථකව සීමා කර ඇති නිසා...

 පාලන ගිනි         (Controlled burn) ගින්න සෑමවිටම භූ දර්ශනයේ කොටසක් වේ. බොහෝ ශාක සහ සතුන් ස්වභාවික ලැව්ගිනි නිපදවන ප්‍රතිචක්‍රිකරණය කරන ලද පෝෂ්‍ය පදාර්ථ සහ සෞඛ්‍ය සම්පන්න පරිසර පද්ධති මත රදා පවතී. නමුත් සියවසකට වැඩි කාලයක් ලැව්ගිනි මැඩපැවැත්වීමෙන් පසු , අපගේ වියළි වනාන්තර ඉන්ධන වලින් වැසී ඇති අතර එය විශාල, වඩාත් තීව්‍ර  හා දරුණු ලැව්ගිනි ඇති කරයි. පාලනය  කළ පිළිස්සුම් ස්වභාවික ගිනි උපක්‍රමශීලීව සැලසුම් කර ඇත්තේ සහතික ලත් ගිනි නිවන විශේෂ කණ්ඩායමක් විසින් වන අතර ආරක්ෂිතම තත්ත්වයන් යටතේ පමණක් සිදු වේ. ගිනි නිවන භටයන් සහ අවට ප්‍රජාවන් ආරක්ෂිත බව සහතික කිරීම සදහා කාලගුණය සහ සුළග ඇතුළු බොහෝ සාධක කෙරෙහි ප්‍රවේශමෙන් සලකා බලනු ලැබේ. අඩු බරපතළ ගින්නක් ලෙස අර්ථ දක්වන්නේ ගස් වලින් 25%ට වඩා අඩු ප්‍රමාණයක් මිය යන ගින්නක් වන අතර, ගස් වලින් 75%ක් දැඩි ගින්නකින් මිය යයි. පාළිත පිලිස්සීම,  නිර්දේශිත පිළිස්සීම ලෙසද හැදින්වේ. වනාන්තරයක සෞඛ්‍ය පවත්වා ගැනීම සදහා  සැලසුම් කළ ගිනි තැබීම ඇතුළත් වේ. මෙම පිළිස්සීම් සැලසුම් කර ඇත්තේ ගින්නෙන් මහජනතාවට හෝ ගිනි කළමනා...

  සුනාමියක් ඇතිවන ආකාරය පිළිබඳව  නොදත් දේ සහ සත්ත්ව සංවේදනය ( Tsunami ) වර්තමානයේ ලෝකයේ ස්වභාවික ආපදාවන් ඇතිවීමේ අවදානම දිනෙන් දින ඉහළ නගිමින් පවතී. එයට ප්‍රධානතම හේතුවක් ලෙස මිනිසා සොබාදහමට අකාරුණික වීම දැකිය හැක. සාමාන්‍යයෙන්  සුනාමි තත්ත්වයක් ඇති වන්නේ සාගරාශ්‍රිතව ඇතිවන හදිසි ස්වභාවික වෙනස්වීම් නිසාය. එහිදී භූ කම්පනයේ වැඩි ප්‍රබලත්වය නොගැඹුරු දියෙහි හටගැනීම හා රළ ඇති කිරීමට ප්‍රමාණවත් ජලස්කන්ධය යනාදී කරුණු සම්පූර්ණ වූ විට සුනාමියක් ඇති විය හැක.  සුනාමි තත්ත්වයක් ඇති වීමේදී  පළමුව සාගර වෙරළේ  ඇති ජලය පසුපසට යාම මීටර සිය ගණනක් වුවද විය හැකිය මුහුදු ජලය ගොඩබිමට පැමිණීම සිදු වන්නේ එයට පසුවයි. සුනාමියක් ඇති වීම කෙරෙහි බලපාන සාධක  පිළිබඳව අවධානය යොමු කරන විට ප්‍රධානතම සාධකයක් ලෙස හදුන්වන්නට හැකිවන්නේ සාගර පත්ලේ හටගන්නා භූමි කම්පා තත්ත්වයනුයි. එයට අමතරව එයට අමතරව නායයෑම් ඇති වීම, ගිනිකඳු විදාරණය වීමෙන් පිටවන ද්‍රව්‍ය මගින් සාගර තරංග සුනාමි තරංග බවට පත් වීම හා උල්කාපාත හෝ විශාල හිමකදු සාගරයට කඩා වැටීම ආදිය ද හේතු විය හැකිය.  සුනාමි අනාවැකි පළ කිරීමට ප...

    රොරෙයිමා කන්ද  Mount Roraima වසර  බිලියන 1.6කටත් වඩා පැරණි ලොව පැරණිතම භූ විද්‍යත්මක සැකසුම් අතර ඇති විශ්මය ජනක  කදු මුදුන් කැනයිමා ජාතික වනෝද්‍යානය තුළ ගවේෂණය කළ හැකිය.  මෙම ව්‍යුහයන් ටෙපුයිස් ලෙසද හැදින්වේ. මීට වසර මිලියන 200කට පමණ පෙර දකුණු ඇමරිකාව සහ බටහිර අප්‍රිකාව එකතු වූ මහද්වීපය වූ ගොන්ඩ්වානලන්තය පැවති සමයේ තෙපුයි කදු මුදුන් සම්බන්ධ විය. යුනෙස්කෝ ලෝක උරුමයක් වන වර්ග කිලෝමීටර් 30000කටත් වඩා වැඩි ප්‍රදේශයක පිහිටි තෙපුයි වලින් අඩකටත් වඩා වැඩි ප්‍රමාණයක් පිහිටා ඇති කැනෙයිමා ජාතික වනෝද්‍යානයේ අද දැකිය හැක්කේ මෙම වැලි ගල් සානුවේ අවශේෂයන්ය. විශ්මය ජනක රොරෙයිමා කන්ද උසින් පිහිටි ටෙපුයි කදු වැටියේ උස මීටර් 2810ක් වන අතර එහි පළල කිලෝමීටර් 400ක් උස් කදු මුදුන් වලින් සමන්විත මෙම විශාල කන්ද හුදෙකලා වී ඇති අතර එහි කදු මුදුන බොහෝවිට මීදුමෙන් වැසී පවතී.  අවුරුද්ද පුරා අධික වර්ෂාපතනයක් සහිතව මෙම අදුරු සුළං සහිත සානුවේ මුදුන පෘථිවියේ තෙතමනය සහිත ස්ථානයක් වන අතර බොහෝ ප්‍රදේශ මෙන්ම අසාමාන්‍ය ආවේණික ශාක හා සත්ත්ව විශේෂ ද වාසය කරයි.  කාලයායේ ඇවෑමෙන් ශාක විශ...

  වලාකුළු  වලාකුළු යනු පෘථිවි වායුගෝලයේ ඇති කුඩා ජල බිදිති හෝ අයිස් ස්ඵටික සමුච්චය වීමය. වලාකුළු වල ප්‍රමාණ, හැඩය සහ  වර්ණය බොහෝ සෙයින් වෙනස් ය. ඒවා සිහින් සහ හැපෙනසුළු හෝ විශාල හා ගැටිති ලෙස පෙනිය හැකිය. වලාකුළු සාමාන්‍යයෙන් සුදු පැහැයක් ගන්නා බැවින් ඒවායේ ඇති කුඩා  ජල බිදිති තදින් ඇසුරුම් කර ඇති අතර ඒවාට හිරු එළිය බලපාන බව බොහෝ දුරට පිළිබිඹු වේ. සුදු  යනු හිරු එළියේ  සියලුම තරංග ආයාම එකට මිශ්‍ර වී ඇති බව අපේ ඇස් විසින් වටහා ගන්නා ආකාරයයි. වැසි ඇද හැලෙන විට වලාකුළු අදුරු වන්නේ ජල වාෂ්ප වැහි බිදු වලට එකතු වී ජල බිදිති අතර විශාල ඉඩක් ඉතිරි වන බැවිනි. අඩු ආලෝකය පරාවර්තනය වේ. වැසි වලාකුළ  කළු හෝ අළු  පැහැයක් ගනී. වාතය සංතෘප්ත වූ විට හෝ ජල වාෂ්පයෙන් පිරුණු විට වලාකුළු සෑදේ. උණුසුම්  වාතය සීතල වාතයට වඩා වැඩි ජල වාෂ්ප ප්‍රමාණයක් රදවා තබා ගත හැකි බැවින් වායු ස්කන්ධයක උෂ්ණත්වය අඩු කිරීම ස්පොන්ජියක් මිරිකීම හා සමානයි. වලාකුළු යනු සිසිල් , තෙතමනය සහිත වාතය මිරිකීමෙන් පෙනෙන ප්‍රතිඵලයයි. සුළු  සිසිලයකින් පමණක්  තෙතමනය සහිත වාතය වලාකුළු සහිත වේ....