පාලන ගිනි

(Controlled burn)

ගින්න සෑමවිටම භූ දර්ශනයේ කොටසක් වේ. බොහෝ ශාක සහ සතුන් ස්වභාවික ලැව්ගිනි නිපදවන ප්‍රතිචක්‍රිකරණය කරන ලද පෝෂ්‍ය පදාර්ථ සහ සෞඛ්‍ය සම්පන්න පරිසර පද්ධති මත රදා පවතී. නමුත් සියවසකට වැඩි කාලයක් ලැව්ගිනි මැඩපැවැත්වීමෙන් පසු , අපගේ වියළි වනාන්තර ඉන්ධන වලින් වැසී ඇති අතර එය විශාල, වඩාත් තීව්‍ර හා දරුණු ලැව්ගිනි ඇති කරයි.

පාලනය කළ පිළිස්සුම් ස්වභාවික ගිනි උපක්‍රමශීලීව සැලසුම් කර ඇත්තේ සහතික ලත් ගිනි නිවන විශේෂ කණ්ඩායමක් විසින් වන අතර ආරක්ෂිතම තත්ත්වයන් යටතේ පමණක් සිදු වේ. ගිනි නිවන භටයන් සහ අවට ප්‍රජාවන් ආරක්ෂිත බව සහතික කිරීම සදහා කාලගුණය සහ සුළග ඇතුළු බොහෝ සාධක කෙරෙහි ප්‍රවේශමෙන් සලකා බලනු ලැබේ. අඩු බරපතළ ගින්නක් ලෙස අර්ථ දක්වන්නේ ගස් වලින් 25%ට වඩා අඩු ප්‍රමාණයක් මිය යන ගින්නක් වන අතර, ගස් වලින් 75%ක් දැඩි ගින්නකින් මිය යයි.

පාළිත පිලිස්සීම, නිර්දේශිත පිළිස්සීම ලෙසද හැදින්වේ. වනාන්තරයක සෞඛ්‍ය පවත්වා ගැනීම සදහා සැලසුම් කළ ගිනි තැබීම ඇතුළත් වේ. මෙම පිළිස්සීම් සැලසුම් කර ඇත්තේ ගින්නෙන් මහජනතාවට හෝ ගිනි කළමනාකරුවන්ට තර්ජනයක් නොවන කාලයක් සදහා ය. ඊට අමතරව , වනාන්තර තත්ත්වයන් පාලනය කළ පිළිස්සීමක් තිබිය යුතු අතර කාලගුණික තත්ත්වයන් පිළිස්සීමට ඉඩ දිය යුතු නමුත් ගින්නක් පාලනයෙන් පිටතට පැතිරීමට ඉඩ නොදිය යුතුය. සැළසුම් කළ ගින්නකින් දැවී ගිය ද්‍රව්‍ය අතර මැරී ගිය තණකොළ , වැටී ඇති ගස් අතු, මිය ගිය ගස් සහ ඝන යටි පදුරු ඇතුළත් වේ.

පාලනය කළ පිළිස්සීමක් දැල්වීමට පෙර සැලැස්මක් සකස් කරනු ලැබේ. මෙම සැලැස්මෙහි ගින්න කොතරම් විශාලද යන්න, එයින් පිළිස්සෙන්නේ කුමක්ද සහ කළමනාකරුවන් ගින්නෙන් ඉටු කිරීමට බලාපොරොත්තු වන දේ පිළිබඳව විස්තර ඇතුළත් වේ. ගින්න ඇවිළෙන කාලගුණය සහ පාරිසරික තත්ත්වයන් සහ ගින්න නිවා දැමීමට අවශ්‍ය විය හැකි ඕනෑම තත්ත්වයක් ද එයට ඇතුළත් ය. පාලිත පිළිස්සුම් කළමනාකරුවන් විසින් ගින්න ඇති කරන්නේ කෙසේද , දුම කළමනාකරණය කරන්නේ කෙසේද , මහජනතාවට දැනුම් දෙන්නේ කෙසේද , කුමන ආරක්ෂක උපකරණ අවශ්‍ය විය හැකිද සහ ගිනි නිවීමේ සම්පත් මොනවාද යන්න සැලසුම් කර සිතියම් ගත කරයි.

පාලිත පිළිස්සීම් වර්ග දෙකක් බහුලව බාවිතා වේ. පළමු විකාශන පිළිස්සීම , හෙක්ටයාර කිහිපයක සිට හෙක්ටයාර් දහස් ගණනක් දක්වා වූ භූමි ප්‍රදේශයක් පුරා ගිනි දැල්වීම ඇතුළත් වේ. දෙවැන්න ගොඩවල් ගිනි තැබීම තනි තනිව පුළුස්සා දමනු ලබන වෘක්ෂලතා තොග ඇතුළත් වේ. විශාල ගිනි තැබීමට කොන්දේසි ආරක්ෂිත නොවන විට ගොඩවල් ගිනි තැබීම භාවිතා කළ හැකිය. මෙම අවස්ථාවේදී , කොළ , අත් පා සහ අනෙකුත් සුන්බුන් කපා, එකතු කර , පුළුස්සා දැමීම සදහා ගොඩගැසී ඇත. බොහෝ විට පසුකාලීන කාලගුණික තත්ත්වයන් ඉඩ ඇති විට. ගොඩවල් පිළිස්සීම සමහර විට ස්ලැෂ් පුළුස්සා දැමීමට භාවිතා කරයි. වනාන්තර තුනී කිරීම හෝ දැව කැපීමේ මෙහෙයුම් වල ශේෂයන්.

පාලිත පිළිස්සුම් හේතු ගණනාවක් නිසා දැල්වෙයි. මිය ගිය කොළ , ගස් අතු සහ අනෙකුත් සුන්බුන් සහිත වනාන්තරයක් ඉවත් කිරීමෙන්, නියමිත පිළිස්සීමෙන් විනාශකාරී ලැව් ගින්නක් වළක්වා ගත හැකිය. පාලනය කළ පිළිස්සීම් කෘමීන් ගහනය අඩු කිරීමට සහ ආක්‍රමණශීලී ශාක විනාශ කිරීමද හැකිය. ඊට අමතරව ගින්න පුනර්ජීවනය කළ හැකිය. එය දිරාපත් වීමට වසර ගණනාවක් ගත විය හැකි වෘක්ෂලතා අළුවල පසට පෝෂ්‍ය පදාර්ථ නැවත ලබා දෙයි. ගින්නකින් පසුව වනාන්තරයක අමතර හිරු එළිය සහ විවෘත අවකාශය තරුණ ගස් සහ අනෙකුත් ශාක වර්ධනයට උපකාරී වේ.

සමහර පයින් විශේෂ වැනි සමහර ශාක , බීජ අඩංගු කේතු හෝ පලතුරු මුදා හැරීමට පෙර ගින්නක් අවශ්‍ය වේ. මෙම කේතු හෝ පලතුරු ඇතුළත බීජ තබා ඇති දුම්මල උණු කිරිම සදහා ගින්නක් අවශ්‍ය වේ. එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් ගින්නක් නොමැතිව මෙම විශේෂයන් ප්‍රජනනය කළ නොහැකිය. භූ දර්ශනයේ ස්වභාවික ගිනි ක්‍රියාවලිය කළමනාකරණය කිරීමෙන් , එය වැළැක්වීම වෙනුවට අපට දේශීය ශාක හා සතුන් සදහා වාසස්ථාන වැඩි දියුණු කළ හැකි අතර පාලනයෙන් බැහැර ලැව්ගිනි ඇතිවීමේ අවදානම අඩු කළ හැකිය.

සටහන

චමෝදා නෙත්මිණී අභයරත්න

මූලාශ්‍ර - https://www.nature.org/en-us/about-us/where-we-work/united-states/oregon/stories-in-oregon/why-do-a-controlled-burn/

https://www.nationalgeographic.org/encyclopedia/controlled-burning/

ඡායාරූප අන්තර්ජාලය ඇසුරිනි.