Chamoda Abayarathna

 පාලන ගිනි         (Controlled burn) ගින්න සෑමවිටම භූ දර්ශනයේ කොටසක් වේ. බොහෝ ශාක සහ සතුන් ස්වභාවික ලැව්ගිනි නිපදවන ප්‍රතිචක්‍රිකරණය කරන ලද පෝෂ්‍ය පදාර්ථ සහ සෞඛ්‍ය සම්පන්න පරිසර පද්ධති මත රදා පවතී. නමුත් සියවසකට වැඩි කාලයක් ලැව්ගිනි මැඩපැවැත්වීමෙන් පසු , අපගේ වියළි වනාන්තර ඉන්ධන වලින් වැසී ඇති අතර එය විශාල, වඩාත් තීව්‍ර  හා දරුණු ලැව්ගිනි ඇති කරයි. පාලනය  කළ පිළිස්සුම් ස්වභාවික ගිනි උපක්‍රමශීලීව සැලසුම් කර ඇත්තේ සහතික ලත් ගිනි නිවන විශේෂ කණ්ඩායමක් විසින් වන අතර ආරක්ෂිතම තත්ත්වයන් යටතේ පමණක් සිදු වේ. ගිනි නිවන භටයන් සහ අවට ප්‍රජාවන් ආරක්ෂිත බව සහතික කිරීම සදහා කාලගුණය සහ සුළග ඇතුළු බොහෝ සාධක කෙරෙහි ප්‍රවේශමෙන් සලකා බලනු ලැබේ. අඩු බරපතළ ගින්නක් ලෙස අර්ථ දක්වන්නේ ගස් වලින් 25%ට වඩා අඩු ප්‍රමාණයක් මිය යන ගින්නක් වන අතර, ගස් වලින් 75%ක් දැඩි ගින්නකින් මිය යයි. පාළිත පිලිස්සීම,  නිර්දේශිත පිළිස්සීම ලෙසද හැදින්වේ. වනාන්තරයක සෞඛ්‍ය පවත්වා ගැනීම සදහා  සැලසුම් කළ ගිනි තැබීම ඇතුළත් වේ. මෙම පිළිස්සීම් සැලසුම් කර ඇත්තේ ගින්නෙන් මහජනතාවට හෝ ගිනි කළමනා...

  සුනාමියක් ඇතිවන ආකාරය පිළිබඳව  නොදත් දේ සහ සත්ත්ව සංවේදනය ( Tsunami ) වර්තමානයේ ලෝකයේ ස්වභාවික ආපදාවන් ඇතිවීමේ අවදානම දිනෙන් දින ඉහළ නගිමින් පවතී. එයට ප්‍රධානතම හේතුවක් ලෙස මිනිසා සොබාදහමට අකාරුණික වීම දැකිය හැක. සාමාන්‍යයෙන්  සුනාමි තත්ත්වයක් ඇති වන්නේ සාගරාශ්‍රිතව ඇතිවන හදිසි ස්වභාවික වෙනස්වීම් නිසාය. එහිදී භූ කම්පනයේ වැඩි ප්‍රබලත්වය නොගැඹුරු දියෙහි හටගැනීම හා රළ ඇති කිරීමට ප්‍රමාණවත් ජලස්කන්ධය යනාදී කරුණු සම්පූර්ණ වූ විට සුනාමියක් ඇති විය හැක.  සුනාමි තත්ත්වයක් ඇති වීමේදී  පළමුව සාගර වෙරළේ  ඇති ජලය පසුපසට යාම මීටර සිය ගණනක් වුවද විය හැකිය මුහුදු ජලය ගොඩබිමට පැමිණීම සිදු වන්නේ එයට පසුවයි. සුනාමියක් ඇති වීම කෙරෙහි බලපාන සාධක  පිළිබඳව අවධානය යොමු කරන විට ප්‍රධානතම සාධකයක් ලෙස හදුන්වන්නට හැකිවන්නේ සාගර පත්ලේ හටගන්නා භූමි කම්පා තත්ත්වයනුයි. එයට අමතරව එයට අමතරව නායයෑම් ඇති වීම, ගිනිකඳු විදාරණය වීමෙන් පිටවන ද්‍රව්‍ය මගින් සාගර තරංග සුනාමි තරංග බවට පත් වීම හා උල්කාපාත හෝ විශාල හිමකදු සාගරයට කඩා වැටීම ආදිය ද හේතු විය හැකිය.  සුනාමි අනාවැකි පළ කිරීමට ප...

    රොරෙයිමා කන්ද  Mount Roraima වසර  බිලියන 1.6කටත් වඩා පැරණි ලොව පැරණිතම භූ විද්‍යත්මක සැකසුම් අතර ඇති විශ්මය ජනක  කදු මුදුන් කැනයිමා ජාතික වනෝද්‍යානය තුළ ගවේෂණය කළ හැකිය.  මෙම ව්‍යුහයන් ටෙපුයිස් ලෙසද හැදින්වේ. මීට වසර මිලියන 200කට පමණ පෙර දකුණු ඇමරිකාව සහ බටහිර අප්‍රිකාව එකතු වූ මහද්වීපය වූ ගොන්ඩ්වානලන්තය පැවති සමයේ තෙපුයි කදු මුදුන් සම්බන්ධ විය. යුනෙස්කෝ ලෝක උරුමයක් වන වර්ග කිලෝමීටර් 30000කටත් වඩා වැඩි ප්‍රදේශයක පිහිටි තෙපුයි වලින් අඩකටත් වඩා වැඩි ප්‍රමාණයක් පිහිටා ඇති කැනෙයිමා ජාතික වනෝද්‍යානයේ අද දැකිය හැක්කේ මෙම වැලි ගල් සානුවේ අවශේෂයන්ය. විශ්මය ජනක රොරෙයිමා කන්ද උසින් පිහිටි ටෙපුයි කදු වැටියේ උස මීටර් 2810ක් වන අතර එහි පළල කිලෝමීටර් 400ක් උස් කදු මුදුන් වලින් සමන්විත මෙම විශාල කන්ද හුදෙකලා වී ඇති අතර එහි කදු මුදුන බොහෝවිට මීදුමෙන් වැසී පවතී.  අවුරුද්ද පුරා අධික වර්ෂාපතනයක් සහිතව මෙම අදුරු සුළං සහිත සානුවේ මුදුන පෘථිවියේ තෙතමනය සහිත ස්ථානයක් වන අතර බොහෝ ප්‍රදේශ මෙන්ම අසාමාන්‍ය ආවේණික ශාක හා සත්ත්ව විශේෂ ද වාසය කරයි.  කාලයායේ ඇවෑමෙන් ශාක විශ...

  වලාකුළු  වලාකුළු යනු පෘථිවි වායුගෝලයේ ඇති කුඩා ජල බිදිති හෝ අයිස් ස්ඵටික සමුච්චය වීමය. වලාකුළු වල ප්‍රමාණ, හැඩය සහ  වර්ණය බොහෝ සෙයින් වෙනස් ය. ඒවා සිහින් සහ හැපෙනසුළු හෝ විශාල හා ගැටිති ලෙස පෙනිය හැකිය. වලාකුළු සාමාන්‍යයෙන් සුදු පැහැයක් ගන්නා බැවින් ඒවායේ ඇති කුඩා  ජල බිදිති තදින් ඇසුරුම් කර ඇති අතර ඒවාට හිරු එළිය බලපාන බව බොහෝ දුරට පිළිබිඹු වේ. සුදු  යනු හිරු එළියේ  සියලුම තරංග ආයාම එකට මිශ්‍ර වී ඇති බව අපේ ඇස් විසින් වටහා ගන්නා ආකාරයයි. වැසි ඇද හැලෙන විට වලාකුළු අදුරු වන්නේ ජල වාෂ්ප වැහි බිදු වලට එකතු වී ජල බිදිති අතර විශාල ඉඩක් ඉතිරි වන බැවිනි. අඩු ආලෝකය පරාවර්තනය වේ. වැසි වලාකුළ  කළු හෝ අළු  පැහැයක් ගනී. වාතය සංතෘප්ත වූ විට හෝ ජල වාෂ්පයෙන් පිරුණු විට වලාකුළු සෑදේ. උණුසුම්  වාතය සීතල වාතයට වඩා වැඩි ජල වාෂ්ප ප්‍රමාණයක් රදවා තබා ගත හැකි බැවින් වායු ස්කන්ධයක උෂ්ණත්වය අඩු කිරීම ස්පොන්ජියක් මිරිකීම හා සමානයි. වලාකුළු යනු සිසිල් , තෙතමනය සහිත වාතය මිරිකීමෙන් පෙනෙන ප්‍රතිඵලයයි. සුළු  සිසිලයකින් පමණක්  තෙතමනය සහිත වාතය වලාකුළු සහිත වේ....

  අලි අන්දරය  අලියා යනු පෘථිවියේ විශාලතම ගොඩබිම් ක්ෂිරපායි සත්ත්වයා වේ. අලින්ගේ හොඩවැල භාවිතා කරන්නේ කුංචනාදයෙන් අනතුරු ඇගවීමට, වෙනත් අලීන්ට ආචාර කිරීමට , පානය කිරීමට හෝ ස්නානය කිරීමට ජලය උරා ගැනීමටත් වේ. අලි ඇතුන්ගේ දළ අලියාගෙ ශරීරය ආරක්ෂා කර ගැනීමට වස්තූන් එසවීමට සහ ගෙනයාමට ආහාර එකතු කිරීමට සහ ගස් වලින් පොත්ත ඉවත් කිරීම සදහා භාවිතා කරයි. භූ ගත ජලය සෙවීම සදහා ද වල වල් හැරීමට නියග කාල වලදී භාවිතා කරන බව සොයා ගෙන ඇත. ජානමය වශයෙන් වෙනස් අප්‍රිකානු අලි විශේෂ දෙකක් සිටී. සවානා අලි සහ වන අලි වේ. අප්‍රිකානු සාවානා අලියා විශාලතම අලි විශේෂය වන අතර ආසියානු අලි ඇතුන් ඔවුන්ගේ අප්‍රිකානු අලින්ගෙන් විවිධාකාරයෙන් වෙනස් වන අතර ඔවුන් අතර භෞතික වෙනස්කම් 10කට වඩා තිබේ. අප්‍රිකානු විශේෂයේ විශාල පංකා හැඩැති කන් හා සසඳන විට ආසියානු අලි ඇතුන්ගේ කන් කුඩාය.අප්‍රිකානු අලි ඇතුන්ගේ ඇත් දළ වැඩෙන අතර ආසියානු අලි ඇතුන් කිහිප දෙනෙකුට පමණක් ඇත් දළ ඇත.    වැඩිහිටි ඇතුන්ගේ නායකත්වයෙන් අලි ඇතුන් ගැහැණු සතුන් හා පැටවුන්ගේ සංකිර්ණ සමාජ ව්‍යුහයන් ලෙස සංවිධානය වී ඇති අතර පිරිමි අලි හුදකලාව හෝ කුඩා කණ්ඩායම...

  සොබාදහමේ විශ්මිත  නිර්මාණය   Pink Lake  විලක් යනුවෙන් සදහන් කළවිට අප සියලු දෙනාට මතක් වෙන්නේ නිල් පැහැති ජලය පිරුණු ස්ථානයකි. නමුත් ඕස්ට්‍රේලියාව තුළ පිහිටා ඇති හිලියර් නැමැති විල එසේ නොවෙයි. එහි ජලය නිල් පැහැය වෙනුවට රෝස පැහැයක් ගෙන ඇත.  ඕස්ට්‍රේලියාවේ සුන්දරත්වය වැඩි කරන ස්වභාවික දායාදයක් ලෙස මෙම රෝස පැහැති විල හදුන්වා දියහැකිය.මෙම හිලියර් විල පිහිටා ඇත්තේ බටහිර ඕස්ට්‍රේලියාවේ දකුණු දිග වන්නට පිහිටි මිඩ්ල් අයිලන්ඩ් නැමැති දූපත තුළය. සාගරයට ආසන්න වන්නට පිහිටා ඇති මෙම විල 600m පමණ දිගින් යුක්ත වන අතර පළල 250m ක් වේ. මෙම විල පළමුවරට සොයාගෙන තිබෙන්නේ නාවිකයෙකු වූ මැතිව් ෆයින්ඩර් විසින් 1802 වසරේදී ය. ඔහු ඒ අසල තිබූ උස කන්දකට නැගිවිට ඔහුට රෝස පැහැයෙන් යුතු මෙම විල දකින්න ලැබී අතර ඔහු විසින් ඒ පිළිබදව ඔහුගේ දිනපොතෙහි සටහනක් තබා ඇත . මෙම විල අසල සිට බැලූ විට එතරම් අලංකාර නොවුවද  ඉහළ සිට බලන විට එය ඉතාමත් චමත්කාර ජනක දර්ශනයක් වේ.  මෙහි පිහිටීම පිළිබදව සලකා බලන විට එය අවට කපුරු වැනි ගස් වලින් සමන්විත වන අතර එහි උතුරු දෙසින් පිහිටා තිබෙන්නේ පැසිපික් සාග...

  ඊශ්‍රායලය රකින යකඩ පළිහ  ( Iron Dome) අයන් ඩෝම් යනු ඊශ්‍රායලය තුළ ක්‍රියාත්මක වන විශාල මිසයිල ආරක්ෂණ පද්ධති ගණනාවකින් කොටසකි. තමා වෙත පැමිණෙන රොකට් හදුනාගැනීමට එම පද්ධතිය රේඩාර් භාවිතා කරන අතර ඒවා බිද හෙලීමට මිසයිල දෙකක් විදිනු ලබයි. එම තාක්ෂණයට ගොඩනැගිලි ප්‍රදේශ වෙත පැමිණිය හැකි සහ ඉලක්කය මග හැරුණු මිසයිල  වෙන් වෙන්ව හදුනා ගැනීමට හැකියාව ඇත.  අයන් ඩෝම්  ගුවන් ආරක්ෂන පද්ධතිය 2011 වසරේදී භාවිතාවට ගත් අතර එහි සාර්ථකත්වය සීයට අසූවකට වැඩිවෙන බව මේ සම්බන්ධයෙන් නිරීක්ෂණය කළ පර්යේෂකයන් සදහන් කලේය. මෙමගින් පුළුල් පරාසයක විහිදෙන වක්‍ර හා ඍජු ගුවන් ප්‍රහාරයන් වළක්වාගෙන ඉදිරි මෙහෙයුම් කදවුරු සේම නාගරික ප්‍රදේශ ආරක්ෂා කළ හැකිය.  මෙහි ප්‍රධාන පද්ධතීන් තුනක් ඇති අතර එම පද්ධතීන් එකට එක්ව අවශ්‍ය ප්‍රදේශයට ආවරණයක් සපයමින් විවිධ තර්ජන පාලනය කරනු ලබයි. එහි එලාර්ම් පද්ධතියක් හා ලුහුබැදීමේ රේඩාර් පද්ධතියක් තිබෙන අතර එමගින් පැමිණීමට නියමිත අනතුරු පිළිබඳ පෙර දැනුම් දීමක් සිදු කරනු ලබයි. එපමණක් නොව ආයුධ පාලනය කරන ක්‍රමවේදයක් හා මිසයිල ප්‍රහාරයන් එල්ල කිරීමේ පද්ධතියකින්ද  අය...